ماهنامه سیاحت غرب
پیاپی 22 (اردیبهشت 1384)

«علم آری، علم گرایی نه»، عصاره حرف آقای امانوئل والرشتاین در کتابش با عنوان «عدم قطعیت علم» است. آقای والرشتاین ضمن پرداختن به نظریات کسانی که علوم جدید را از جهت واقع نمایی زیر سوال می برند و این عقیده مشهور را که «علم بی طرف است» رد می کنند، تا حد زیادی با آنها همراهی می کند و اگرچه به کلی منکر ارزش و کارآمدی علوم جدید نمی شود، اما خواننده خود را از علم گرایی و اعتماد مطلق و عوامانه به دستاوردهای علمی پرهیز می دهد.

این مقاله به این موضوع اشاره دارد که نشریات مهم آمریکا که به بررسی آثار مورخان مطرح آمریکایی می پردازند، هیچ اشاره ای به کتب و مقالات نوام چامسکی ندارند. علل گوناگونی که ممکن است باعث این امر شده باشد بررسی شده و در انتها این نتیجه حاصل می شود که چامسکی به سبب انتقاد از جریان رایج و غالب در این نشریات طرد شده است.

این متن در حقیقت گزارشی از گردهمایی منتقدان تکنولوژی است. با آنکه نویسنده خود به این جنبش تمایلی نشان نمی دهد، اما دغدغه های جنبش منتقد تکنولوژی را به خوبی منتقل می نماید. نکته قابل توجه در این گردهمایی، به شهادت متن، حضور مجموعه ای از تمامی ستارگان منتقد تکنولوژی است که هر کدام در این حیطه آوازه جهانی دارند. نویسنده سعی می کند، مهم ترین اظهار نظرها را به رشته تحریر درآورد. سخنرانان، اهداف مختلفی را دنبال می کنند. یکی از تنفر و ترس خود از بیوتکنولوژی سخن می گوید ودیگری پیشنهاداتی عملی برای متوقف ساختن غول بی شاخ و دم تکنولوژی ارائه می کند. در این زمینه، مهمترین پیشنهادی که مطرح میشود، اصل احتیاط و پیشگیری است. آن ها پیشنهاد می کنند که در تمامی تکنولوژی های تازه و نوین، اصل را بر مضر بودن قرار دهیم، تا زمانی که عدم اضرار آن اثبات شود.

استفاده از اینترنت در محیط های اداری که با هدف افزایش کارآیی و بهره وری دنبال می شود، امروزه خود به معضلی در ادارات و شرکت های آمریکا تبدیل شده است. اعتیاد کارمندان به اینترنت در محل کار، رجوع به سایت های سکسی و غیر اخلاقی، وب گردی های بی هدف... خود از جمله مسایلی است که نه تنها از کارآمدی نظام اداری کاسته بلکه به مشکلات متعددی برای کارفرمایان دامن زده است.

هرزه نگاری اینترنتی به عنوان یک معضل مهم و مساله بحث برانگیز مطرح است. متفکران و متخصصان علوم رفتاری با تحقیقات گسترده در این زمینه، به دنبال تاثیرات روحی - روانی و اجتماعی این پدیده هستند و خواستار وضع محدودیت های قانونی بیشتر در ارائه مطالب مستهجن می باشند. هرزه نگاری عامل ایجاد بیماری های جنسی و روانی زیادی همچون آزار کودکان و تجاوزات به عنف است. علاوه بر این که اعتیاد به هرزه نگاری، موجب اختلال در روابط صحیح و صمیمی خانوادگی و زندگی زناشویی نیز می باشد.

رها شده ایم و دیگر اکنون از آزادی سرگیجه گرفته ایم. به کمک هزار و یک ابزاری که بدون سیم کار می کنند، با سراسر جهان، هم زمان با جا به جا شدنمان تماس می گیریم و بدینسان به وابستگی های گوناگون دامن می زنیم. کارشناسان، این رفتار اجتماعی نو را در درون پدیده ای به نام «ارتباط پایا» بررسی می کنند. شمار تلفن های همراه فروخته شده در سال 2003، بیش از 500 میلیون دستگاه برآورد شده است. در همین سال، یک سوم مردم ژاپن باتلفن همراه به شبکه اینترنت پیوسته اند. آمریکای ها 15 میلیارد ساعت از تلفن های همراه خود استفاده کرده اند و اروپائیان بیش از 113 میلیارد پیام کوتاه خدماتی برای همدیگر فرستاده اند، چین با 220 میلیارد پیام، در ورای همه اینان جای می گیرد. مانند بسیاری دیگر از تولیدات جهان امروزی، گفتگو به وسیله تلن همراه، در بنیان خود نیازی است که اربابان ابزار تولید و کسانی که سودهای سیاسی در گسترش فردگرایی دارند، آفریده اند. در این ماجرا، عرضه است که تعیین کننده است نه تقاضا.

شرکت «کوکاکولا» که از سال 1977 از هند اخراج شده بود، دوباره از روز 23 اکتبر 1993 وارد هند شد و این در حالی بود که درست در همین زمان، دیگر شرکت چند ملیتی آمریکایی یعنی «پپسی کولا» نیز در هند ریشه می دواند. این دو شرکت در حال حاضر دارای نود کارخانه هستند؛ «کارخانه های بطری پرکنی» که در واقع «کارخانه های پمپاژ» می باشند. در این میان 52 کارخانه متعلق به کوکاکولا است و 38 کارخانه دیگر به پپسی کولا تعلق دارد. هر یک از این کارخانه ها روزانه چیزی بین یک تا یک و نیم میلیون لیتر آب مصرف می کنند.

همراه با یک موج عظیم سخاوتمندانه، مقدار کمک های قول داده شده به قربانیان دریا لرزه، سر به فلک می زند، اما کشورهای ثروتمند تمام سعی خود را به کار بردند تا از هر گونه ملغی کردن بدهی های کشورهای بلازده جلوگیری نمایند، همچون آنچه در سال 1995، پس از فاجعه گردباد میچ در نیکاراگوئه و هندوراس رخ داد؛ و همگان همچنان منتظرند تا از این گونه وقایع برای پیش بینی و محدود کردن اثرات چنین فجایعی درس گرفته شود تا از بروز موارد مشابه، بخصوص آن هایی که ناشی از تغییرات آب و هوا هستند، جلوگیری شده و برای بازسازی صحیح این تجربیات، مدنظر قرار گیرد.

روز 23 ژوئن 2000، اتحادیه اروپا و 77 کشور آفریقایی، واقع در منطقه کارائیب یا اقیانوس آرام (ACP) توافق نامه موسوم به کوتونو را به امضا رساندند. متن توافق نامه، منعکس کننده سیاست های اروپا در پانزده سال اخیر است. در پس ظاهری انسان دوستانه، همبسته و دست و دل باز، اروپایی مشوق جهانی شدن نولیبرالی کمین کرده است که دیدگاه های خود را در ازای کمک هایش، تحمیل می کند.

گزارش ها پشت سر هم منتشر می شوند و همه آن ها به هم شبیه اند. کارشناسان اندیشمند، از طریق انتشار گزارش، به گفتمان رسمی اعتبار می بخشند. راه حل های پیشنهادی آن ها به هیچ وجه تفکر غالب، یعنی «انعطاف بیشتر در جهت پیشبرد رشد اقتصادی» را زیر سوال نمی برد.

اتکای بشر جدید به منابع نفتی، روز به روز آینده زندگی را به مرحله ای بحرانی نزدیک می سازد. به رقم افزایش روزافزون نیاز جوامع کنونی به این منبع تجدید ناشدنی، برخی بحران های سیاسی و نیز رفتارهای انحصار طلبانه و سودجویانه شرکت ها، بر دامنه مشکلات افزوده است. در صورتی که واقعا به این موضوع پرداخته نشود، بحران انرژی در آینده ای بسیار زودتر از حد تصور محق خواهد شد.

سفر آقای جرج بوش در فاصله 21 تا 26 فوریه با اروپا، بیانگر اراده او برای نزدیکی به کشورهای اتحادیه اروپا بود. هر چند اختلافات در مسائلی چون ایران و یا فروش سلاح به پکن به جای خود باقی است، اما کاخ سفید می داند که باید با رهبران اروپا و چین مراوده داشته باشد، چرا که جهت گیری های این رهبران می تواند تا حد زایدی بر مسائلی چون نرخ بهره، قیمت دلار و وخامت بدهی دولتی آمریکا تاثیر بگذارد. چین از این پس در نظر دارد، از جمله در عرصه دیپلماتیک، از قدرت نوین اقتصادی و مالی خویش بهره جوید.

اجرای سیاست های نوین اقتصادی در سراسر جهان با مشکلاتی جدی برای جوامع مختلف همراه بوده است. اجرای قوانین و معاهده های نهادهای مالی بین المللی همچون بانک جهانی، صندوق بین المللی پول و سازمان تجارت جهانی که از پیشگامان تحمیل چنین سیاست هایی به کشورهای مستقل می باشند، نه تنها پویایی اقتصادی چنین جوامعی را به دنبال نداشته است بلکه بر دامنه مشکلات آن ها افزوده است. بی شک تداوم چنین برنامه هایی، از سویی به مشکلات جوامع مختلف دامن می زند و از سوی دیگر، بر قدرت شرکت های چند ملیتی می افزاید.

در فضای جهانی شده و به شدت رقابتی کنونی، احاطه بر اطلاعات، نقشی تعیین کننده در اتخاذ تصمیمات برای فتح بازارهای جدید ایا می کند. بر بستر حکمروایی یک جانبه ابر قدرت آمریکا بر بازار و در چارچوب جنگی که شرکت ها یا دولت های رقیب برای دست یابی بر اطلاعات در زمینه های استراتژیک فنی انجام می دهند، استفاده از هر ترفندی مجاز می باشد.

ده ها سال است که داعیه داران علم نوپای ژنتیک، به طرح وعده هایی حیرت آور و بعضا غیر قابل باور مشغولند. اگرچه بسیاری از این وعده ها و ادعاها در مرحله نظری باقی مانده است، اما بسیاری از این موارد نیز تحقق یافته است. تحقق این گونه وعده ها حکایت از آن دارد که ظاهرا پایانی بر بلند پروازی ها و جاه طلبی های بشر جدید وجود ندارد و ادامه چنین روندی است که می تواند بشر، طبیعت و حیات را در این قرن جدید با چالشی بس عظیم روبرو سازد.

امروزه فلوراید به عنوان یکی از پر کاربرد ترین و البته مفیدترین مواد در جوامع مختلف شناخته می شود روز به روز بر استفاده از این ماده در خمیردندان، آب شرب و... که با هدف کاهش پوسیدگی استخوان ها و دندان ها دنبال می شود، افزوده است. امروزه تحقیقات و مطالعات مستقل متعددی، بیانگر آن است که این ماده از جمله خطرناک ترین مواد موجود در زندگی بشر و طبیعت است که همه ساله خسارات بی شماری بر حیات و طبیعت وارد می سازد. آنچه در پی می آید، حکایت تبانی صنعت و دولت آمریکا برای گسترش این ماده در عرصه طبیعت با هدف سودجویی بیشتر و تداوم برنامه های اقتصادی و نظامی این کشور است که البته پیامدهای غیرقابل جبران آن به سادگی قابل ارزیابی نمی باشد.

مابین روزشمار تحولات سیاسی، منابع اقتصادی، محدودیت های تاریخی انرژی و ملزومات محیط زیست، آشتی چندانی وجود ندارد. شکست کنفرانس سازمان ملل درباره تغییرات جوی که در روز 18 دسامبر 2004 در بوئنوس آیرس پایان یافت، گواه این امر است: کل کنفرانس به تصمیم برگزاری سمیناری غیر رسمی در ماه مه 2005 در شهر بن محدود شد. در مرکز مباحثات، پروتکل کیوتو قرار داشت که تنها قدمی بسیار کوچک به سوی مهار کردن گارهای گلخانه ای است.

مقاله حاضر که معرفی کتاب تحت عنوان «برداشت خطرناک» است، نشان می دهد که بر اثر تبانی سازمان های زیست محیطی و شرکت های بزرگ صنعتی و در اثر ضعف موجود در قانون گذاری های ایالات متحده، شرکت های بزرگ صنعتی، زباله ای سمی و خطرناک خود را به عنوان کود شیمیایی و صرفا با تغییر نام آن در بازارهای مصرف می فروشند. این امر منجر به ورود زباله های سمی به خاک و از طریق آن به غذاها می گردد. نویسنده نشان می دهد که این امر به صورت یک تجارت بین المللی درآمده است و کشورهایی چون ایالات متحده، انگلیس، کانادا، آلمان و استرالیا و ژاپن از این روش استفاده می کنند.